Warszawa, 12.01.2018r.

STANOWISKO FUNDACJI W SPRAWIE OPODATKOWANIA PODATKIEM DOCHODOWYM SPRZEDAŻY NIERUCHOMOŚCI NABYTEJ W DRODZE SPADKU BĄDŹ DAROWIZNY.

TEZA

Skoro sprzedaż odziedziczonych dolarów nie podlega opodatkowaniu, to również sprzedaż odziedziczonego mieszkania nie może podlegać opodatkowaniu.

UZASADNIENIE

1. W pewnych obszarach ustawa o podatku od spadków i darowizn (USD) może być traktowana jako lex specialis w stosunku do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (UPDOF), gdy chodzi o opodatkowanie aktywów nabytych w drodze spadku albo darowizny.

Dochód w postaci wartości spadku lub darowizny nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

1. Celem art. 4a USD jest ochrona majątku dorobkowego rodziny. Ze względów historycznych (II wojna światowa i okres komunizmu) majątki prywatne obywateli nie mogły być zbudowane i w efekcie rozwój rodzimej gospodarki musiał się opierać niemal wyłącznie w oparciu o kapitał zagraniczny, co nie jest zjawiskiem pożądanym z punktu widzenia Państwa.

Cel ten realizowany jest poprzez zwolnienie od podatku tego majątku rodziny, który zgromadził spadkodawca lub darczyńca i który już został opodatkowany u niego podatkiem dochodowym. Dlatego jeżeli ustawodawca chce zrealizować swój cel, na ten majątek (składający się z wcześniej opodatkowanego dochodu) nie może być ponownie nakładany podatek – czy to w formie podatku od spadków i darowizn, czy to w formie podatku dochodowego od osób fizycznych – gdy majątek ten przekazywany jest najbliższej rodzinie.

1. Swój cel ustawodawca realizuje poprzez zwolnienie od opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn – w art. 4a USD oraz przez wyłączenie spadków i darowizn z UPDOF – w art. 2 ust. 1 pkt 3.

Przepisy UPDOF nie mogą być interpretowane i stosowane w taki sposób, by cel ustawodawcy (ochrona majątku dorobkowego rodziny) „obchodzić”, de facto opodatkowując wartość tego majątku. Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegać bowiem może jedynie przyrost majątku (od tego są podatki majątkowe jak podatek od nieruchomości) lub dochód z jego sprzedaży (czyli przychód pomniejszony o jego wartość w momencie nabycia), a nie majątek z opodatkowania wyłączony.

1. W ustawie o opodatkowaniu spadków i darowizn, poza warunkami stricte formalnymi (złożenie odpowiedniego oświadczenia do organu podatkowego), nie przewidziano żadnych szczególnych warunków dla zwolnienia z podatku – dotyczących tego co jest przedmiotem darowizny (poza wielkimi gospodarstwami rolnymi: art. 4 ust. 1 pkt 1 USD). W szczególności ustawodawca nie przewidział wprost jako warunku zachowania zwolnienia, braku zbycia przedmiotu spadku albo darowizny przez jakiś okres – np. 5 lat.

Z konstytucyjnej zasady równości wobec prawa i zakazu dyskryminacji (art. 32 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej) oraz z konstytucyjnej zasady równej ochrony własności (art. 64 ust. 2) wynika, że dysponowanie majątkiem otrzymanym w drodze spadku lub darowizny (będącym już kapitałem/majątkiem netto, po opodatkowaniu spadkobiercy/obdarowanego) musi być traktowane jednakowo.

Skoro podatnik otrzymujący w spadku majątek o wartości np. 100.000 zł w formie gotówki nie podlega nigdy opodatkowaniu (od tej wartości), to nie powinien być także opodatkowany spadkobierca, który także otrzymał majątek warty 100.000, ale w formie nieruchomości albo rzeczy ruchomych – tylko dlatego, że majątek taki sprzedał, tj. zamienił na inną formę majątku. Faktycznie bowiem po otrzymaniu w spadku majątku, jego sprzedaż nie powoduje, że nastąpił jakikolwiek przyrost majątku (dochód). Taki dochód, tj. wzbogacenie nastąpiło w dniu otrzymania spadku, co jest spod opodatkowania wyłączone.

1. Uchylenie przepisu art. 21 ust. 1 pkt 32 lit. d) UPDOF (w brzmieniu obowiązujących do końca 2006 roku – o zwolnieniu z podatku przychodu ze sprzedaży mieszkań nabytych w drodze spadku albo darowizny) w żaden sposób nie stoi w sprzeczności z tym, że od 2007 roku przy sprzedaży otrzymanego w spadku/darowiźnie mieszkania opodatkowaniu nie podlega kwota równa wartości spadku lub darowizny (opodatkowaniu podlega jednie ewentualna zwyżka wartości nieruchomości). Uchylenie tego przepisu było konieczne z uwagi na to, że ustawodawca zrezygnował z ryczałtowego opodatkowania sprzedaży nieruchomości i podatkiem objął dochód z jej sprzedaży. Dlatego też opodatkował te transakcje, jednak tylko w stosunku do tej części ceny, która stanowi nadwyżkę ponad wartość otrzymanego w formie spadku albo darowizny majątku. . Opodatkowany jest dochód – w postaci różnicy między ceną sprzedaży, a wartością spadku, gdyż faktycznie jest to dochód (i tylko to jest dochodem) podatnika w stosunku do stanu z dnia otrzymania spadku albo darowizny.
2. Stosowanie artykułu 10 i artykułu 22 ust. 6 lit. c) i d) UPDOF w ten sposób, że nie uwzględnia się jako pomniejszenia przychodu opodatkowanego wartości nabytego w drodze spadku/darowizny mieszkania jest więc niedopuszczalne, ponieważ kłóci się z celem art. 4a USD i art. 2 ust. 1 pkt 3 UPDOF oraz przepisami art. 2, art. 32 i art. 64 ust 2 Konstytucji
3. Przyjęcie za podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym wartości pieniężnej pochodzącej ze sprzedaży nieruchomości nabytej w drodze spadku lub darowizny, a zwolnionej od bezpośredniego podatku majątkowego od przyrostu majątku (jakim jest de iure podatek od spadków i darowizn) stanowi de facto nałożenie na to zdarzenie prawne pośredniego, jednofazowego podatku obrotowego, którego nie przewidują przepisy żadnej ustawy. Podatek ten jest więc nakładany sprzecznie z art. 84 i 217 Konstytucji RP.
4. W wyroku z 8.10.2013 (SK 40/12) Trybunał Konstytucyjny, orzekając o istocie problemu konstytucyjnego jakim było uzależnienie istnienia lub nieistnienia przedawnienia od posiadania lub nieposiadania przez podatnika nieruchomości (na których może być ustanowiona hipoteka przymusowa), stwierdził jednoznacznie, że „brak jest wartości konstytucyjnych przemawiających za bardziej rygorystycznym traktowaniem podatników posiadających nieruchomości”. Podobnie należy uznać, iż brak jest wartości konstytucyjnych przemawiających za bardziej rygorystycznym traktowaniem podatników, którzy nabyli w drodze spadku lub darowizny nieruchomość, niż podatników, którzy nabyli w tej drodze innego rodzaju aktywa!