Adwokat Dariusz Żurawski
Marek Isański
FUNDACJA PRAW PODATNIKA
Orzecznictwo sądów administracyjnych zmienia się – czyżby adwokaci o tym nie wiedzieli?
W Rzeczpospolitej z 29.03.2018 r., w rozmowie przeprowadzonej przez Aleksandrę Tarkę z adwokatem Michałem Kowalskim z kancelarii KNDP, dotyczącej opodatkowania podatkiem dochodowym sprzedaży mieszkania lub domu otrzymanego w spadku albo darowiźnie, rozmówca stwierdza, że 19-proc. podatek dochodowy jest płacony od ceny uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości lub kwoty niewiele od niej niższej.
Po lekturze odnoszę wrażenie, że tak śmiałe i jednoznaczne tezy mają swoje źródło nie tyle w prawie rozumianym jako system, lecz w interpretacjach organów podatkowych i orzecznictwie sądownictwa administracyjnego. Tyle, że nie jest to najnowsze orzecznictwo. Nowe orzecznictwo zaczyna (nareszcie!) zwracać uwagę na skutki prawne i wzajemne oddziaływanie na siebie ustaw o podatku od spadkach i darowizn i o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Na wstępie należy odpowiedzieć na pytanie: z jakich powodów ustawodawca zawarł w odrębnej ustawie zagadnienia związane z nabyciem własności rzeczy i praw majątkowych w przypadku spadku lub darowizny i ich opodatkowanie? A nie uczynił tego w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych?
Po pierwsze mamy w tych przypadkach do czynienia z bez kosztowym nabyciem własności domu lub mieszkania z uwagi na formę nabycia. Z uwagi na tę specyfikę mamy więc do czynienia z podatkiem od przychodu, określanego w wysokości cen rynkowych odziedziczonych lub darowanych rzeczy lub praw majątkowych. Wartość ta może być kwestionowana przez organy skarbowe, co powoduje konieczność jej weryfikacji.
Istnieje również obowiązek składania informacji lub deklaracji organom skarbowym, co do majątku odziedziczonego lub darowanego. Te wymogi formalne dają fiskusowi wiedzę o wartości dziedziczonego lub darowanego majątku, co jest niezbędne do określenia wysokości zobowiązania podatkowego. Wiedza ta ma również wpływ na zobowiązania podatkowe związane z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych w przypadku zbycia nieruchomości pozyskanej w drodze dziedziczenia lub darowizny.
Nie bez znaczenia jest również zwolnienie podatkowe z podatku od spadków i darowizn osób z I grupy podatkowej. W uzasadnieniu wprowadzenia tych przepisów ustawodawca wskazał, że zwolnienie to ma służyć ochronie majątku dorobkowego rodzin.
Skutkiem prawnym nabycia rzeczy i praw majątkowych jest prawo własności o określonej i zgłoszonej wartości i obowiązek zapłaty podatku, lub skorzystanie ze zwolnienia podatkowego. Reasumując: spadkobierca lub obdarowany zwiększa swój majątek o wartość domu lub mieszkania.
Natomiast w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych w art. 2 stanowi się, że:
3) przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn …
Jeżeli więc przyjąć, jak twierdzi udzielający wywiadu, że podatkiem dochodowym objęta jest w zasadzie cała kwota uzyskana ze sprzedaży otrzymanego w spadku mieszkania, to wówczas dochodziłoby w istocie ponownie do opodatkowania przychodu ze spadku i darowizny. To zaś ewidentnie jest sprzeczne z cytowanym wyżej zapisem ustawowym. Absurd polega na tym, że ta sama kwota raz jest przychodem (ustawa o spadkach i darowiznach) a drugi raz dochodem ( ustawa o podatku od osób fizycznych).
Taka interpretacja w zasadzie prowadzi do fikcyjności zapisów ustawy o spadkach i darowiznach i jest ewidentnym naruszeniem zasad wskazanych w art. 2 Konstytucji.
Błąd takiego rozumowania polega na przyjęciu poglądu, który nie uwzględnia, że zbywający mieszkanie spadkobierca lub obdarowany na podstawie ustawy o opodatkowaniu spadków i darowizn powiększył swój majątek o określoną wartość (opodatkowaną) i wartość ta nie może podlegać ponownemu opodatkowaniu podatkiem dochodowym art. 2 pkt. 3. Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych może podlegać jedynie nadwyżka ponad wartość odziedziczoną lub darowaną i zgłoszoną fiskusowi. Pogląd taki jest już widoczny w orzecznictwie sądownictwa administracyjnego, które w kilku wyrokach wskazywały już tę argumentację, co prawda w odniesieniu do zniesienia odziedziczonej współwłasności. I tak dla przykładu w wyroku NSA II FSK 1432/16 podsumowującym tę linię orzeczniczą stwierdza, że:
„aby można było mówić o powstaniu przychodu w sytuacji wskazanej w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a) u.p.d.o.f. należałoby wykazać, iż zdarzenie polegające na odpłatnym zbyciu nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości spowodowało w majątku podatnika przyrost majątku”.
Należy mieć nadzieję, że taki pogląd sądów administracyjnych zapewne pojawi się w wyrokach dotyczących sprzedaży odziedziczonych czy darowanych mieszkań i domów gdyż argumentacja przytoczona przez NSA jest w pełni zasadna również w tych przypadkach.